در این شماره گاهنامه کلمات و پارامترهای تخصصی در مبحث استریلیزاسیون به اختصار مرور می شوند.

D value

این پارامتر برای یک اندیکاتور بیولوژیک تعریف می شود و برابر زمان یا دوزی است که در شرایط مشخص، 90 درصد جمعیت اسپورهای موجود در آن اندیکاتور از بین می روند، این به معنای همان یک log کاهش جمعیت است، یعنی فقط یک دهم جمعیت اولیه باقی می مانند.

به عنوان مثال اگر جمعیت اولیه اسپور در یک ویال برابر 106×1/8 عدد یا همان 1،800،000 عدد باشد، و اگر مقدار D Value برابر 2/8 دقیقه باشد، پس از طی شدن 2/8 دقیقه از زمان فاز استریلیزاسیون مربوطه، جمعیت اسپورها با یک log کاهش به تعداد 180،000 عدد خواهد رسید، یعنی 90 درصد جمعیت اولیه. اگر یک 2/8 دقیقه دیگر هم طی شود، یعنی مجموع 5/6 دقیقه، جمعیت اسپورهای زنده به 18،000 عدد خواهد رسید.

در شرایط مشخص بودن انجام استریلیزاسیون نکته مهمی است. میزان D Value، بیانگر مقاومت اسپورها به یک فرایند استریلیزاسیون خاص است و در شرایط مختلف استریلیزاسیون یکسان نیست. مثلا مقدار این پارامتر با بالاتر بودن دمای چرخه، زمان کمتری خواهد بود. یعنی D Value یک اندیکاتور بیولوژیک خاص، در دمای 121 درجه سانتی گراد بیشتر از مقدار آن در دمای 134 درجه سانتی گراد است، این بدان معنا است که اسپورها در دمای بالاتر زودتر از بین می روند که پیام روشنی است !

Z value

این پارامتر برای بیان چگونگی تغییرات D Value در شرایط مختلف استفاده می شود. پارامتر Z Value معمولا در فرآیندهای استریلیزاسیون حرارتی تعریف می شود و برابر تغییر دمایی است که معادل با 10 برابر شدن مقدار D Value است.

به عنوان نمونه اگر مقدار D Value در دمای 121 درجه سانتی گراد برای یک اندیکاتور بیولوژیک خاص برابر 1/9 دقیقه باشد، و در صورتی که مقدار Z Value برای آن اندیکاتور مقداری برابر 8/2 درجه سانتی گراد داده شده باشد، این بدان معناست که اگر دمای چرخه را 8/2 درجه کمتر کنیم، یعنی دمایی برابر 112/8 درجه سانتی گراد، آنگاه مقدار D Value به 10 برابر افزایش خواهد یافت و از 1/9 دقیقه به 19 دقیقه خواهد رسید.

برعکس این موضوع هم صادق خواهد بود، یعنی اگر دمای چرخه را 8/2 درجه بیشتر کنیم و به 129/2 درجه سانتی گراد برسانیم، مقدار D Value به میزان 10 برابر کاهش می یابد و به 0/19 دقیقه می رسد.

یک فرآیند استریلیزاسیون حرارتی شامل سه فاز کلی آماده سازی (بالارفتن دما)، فاز اصلی (دمای ثابت) و فاز خشک کردن یا خنک سازی (پایین آمدن دما) است. می توان از مقدار Z Value برای تخمین مجموع توان کشندگی این فازها در یک چرخه (سیکل) کامل استریلیزاسیون استفاده کرد.

Survival and Kill Times

با توجه به جمعیت اولیه اسپور داخل اندیکاتور بیولوژیک و مقدار پارامتر D Value می توان زمان زنده ماندن و بقا (Survival) و زمان مرگ (Kill) را محاسبه کرد. به طور کلی این زمان ها به شما خواهند گفت که چه مقدار زمان لازم است تا اسپورهای داخل یک اندیکاتور بیولوژیک کشته شوند و تا چه زمانی، درصدی از این اسپورها هنوز زنده مانده اند. هر دوی این زمان ها سه تعریف مختلف دارند، یکی زمان تئوری (Theoretical)، یکی زمان محاسبه ای (Calculated) و یکی زمان تجربی و عملی (Empirical). زمان های “محاسبه ای” به نسبت زمان های “تئوری”، محافظه کارانه تر هستند. چهار مقادیر مختلف با استفاده از این روابط به دست می آیند:

به عنوان نمونه اگر مقدار D Value در دمای 121 درجه سانتی گراد برای یک اندیکاتور بیولوژیک خاص برابر 1/9 دقیقه باشد، و در صورتی که تعداد اولیه جمعیت اسپورها برابر 106×2/0 باشد، می توان زمان مرگ محاسبه ای را به این ترتیب به دست آورد:

طبق تعریف، این عدد گویای این مطلب است که پس از طی شدن این زمان مرگ محاسبه ای در فاز اصلی استریلیزاسیون در دمای 121 درجه سانتی گراد اتوکلاو، میانگین تعداد اسپور زنده مانده در این ویال نمونه برابر 0/0001 عدد خواهد بود!

زمان های زنده ماندن و مرگ تئوری، در آزمون به وسیله Resistometer به کار می آید. این زمان های تئوری به کاربر رزیستومتر این ایده را می دهد که چه زمانی اولین زمان مناسب بررسی این است که تمام اسپورها (ویال ها) زنده اند / تمام اسپورها (ویال ها) از بین رفته اند.

هر چهار زمان زنده ماندن و بقا (Survival) و مرگ (Kill) برای تعاریف “تئوری” و “محاسبه ای” با استفاده از روابط به دست آمدند. زمان های بقا و مرگ برای تعریف “تجربی و عملی” با استفاده از آزمایشات بر روی اندیکاتورهای بیولوژیک تولیدشده به دست خواهند آمد. این زمان ها همان اعدادی هستند که به همراه سایر اطلاعات بر روی برگه آنالیز اندیکاتور بیولوژیک در دست شما آمده اند.

برای این منظور تعدادی اندیکاتور بیولوژیک تولیدشده را در رزیستومتر قرار می دهند و چرخه های زمانی مختلفی مثلا مدت زمان های گوناگون با دمای 121 درجه سانتی گراد را انجام می دهند، یعنی هربار همان تعداد اندیکاتور بیولوژیک را در رزیستومتر قرار می دهند. مثلا بار اول 7 دقیقه فاز اصلی، بار دوم 8 دقیقه و به همین ترتیب تا مثلا 20 دقیقه پیش می روند. باید اطمینان پیدا شود که در چه زمانی تمام اندیکاتورهای بیولوژیک قرارداده شده، منفی هستند.

Empirical Survival Time یا زمان بقای تجربی، طولانی ترین مدت زمانی است که تمام اندیکاتورهای بیولوژیک قرارداده شده، مثبت هستند.

Empirical Kill Time یا زمان مرگ تجربی، کوتاه ترین مدت زمانی است که تمام اندیکاتورهای بیولوژیک قرارداده شده در رزیستومتر، منفی هستند.

معمولا زمان های تجربی با مقادیر زمان های تئوری به هم نزدیک هستند.

F_bio Value

این پارامتر برابر مدت زمانی است که پس از طی شدن آن در فاز اصلی استریلیزاسیون، به طور میانگین هنوز 1 اسپور زنده مانده است و این یعنی 63% میزان بقا. بنا به تعریف، پارامتر F_bio بیانگر میزان مقاومت یک اندیکاتور بیولوژیک است، یعنی هرچه این پارامتر بزرگتر باشد، مقاومت کلی آن اندیکاتور بیولوژیک بالاتر است و از طرفی هرچه جمعیت اولیه اسپورها بالاتر باشد نیز مقاومت بالاتر است.

این پارامتر با استفاده از این رابطه قابل محاسبه است:

 

 

 

دانلود گاهنامه