پایش فرآیند استریلیزاسیون شامل پایش فیزیکی یا مکانیکی، پایش شیمیایی، و پایش بیولوژیک است.
در پایش شیمیایی از اندیکاتورهای شیمیایی یا Chemical Indicators استفاده می شود که بر اساس استاندارد ISO11140 شامل 6 تیپ یا کلاس هستند. در گاهنامه شماره 103 و گاهنامه شماره 302 به این موضوع پرداخته شده است.
اندیکاتورهای شیمیایی در پایان سیکل استریلیزاسیون قابل تفسیر هستند و مانند اندیکاتورهای بیولوژیک نیازی به انکوباسیون ندارند.
در این جا نمونه هایی از اندیکاتورهای شیمیایی را مرور می کنیم.
چسب بخار هم برای بسته بندی استفاده می شود و هم خط های روی آن یک اندیکاتور شیمیایی تیپ 1 هستند. در کناره پیل پک ها، اندیکاتورهای شیمیایی تیپ 1 وجود دارند، البته اگر سازنده تیپ دیگری را ادعا نکرده باشد.
در لیبل های رهگیری پک، اگر اندیکاتور وجود داشته باشد، اندیکاتور شیمیایی تیپ 1 است. اندیکاتور شیمیایی تیپ یا کلاس 1، اندیکاتور خارجی یا بیرونی یا External Indicator نامیده می شود.
اندیکاتورهای تیپ یا کلاس 2 اندیکاتورهایی هستند که برای آزمون های خاص هستند و خارجی یا داخلی محسوب نمی شوند، مانند اندیکاتور بووی دیک که برای آزمون کردن خروج هوا است. اندیکاتور بووی دیک به هر شکلی که باشد، چه به شکل نوار و نگهدارنده آن، به شکل تست پک آماده، به شکل برگه قابل استفاده در پک حوله ای، و یا هر شکل متفاوت دیگر، یک اندیکاتور شیمیایی تیپ 2 محسوب می شود. اندیکاتور تیپ 2، اندیکاتورهای Specific Tests یا آزمون های ویژه نام دارند.
اندیکاتورهای تیپ 3، 4، 5، و 6 اندیکاتور داخلی یا Internal Indicator محسوب می شوند. اندیکاتور تیپ 3 در این کلیپ برای نمایش موجود نیست.
اندیکاتور شیمیایی تیپ 3، یک اندیکاتور داخلی تک پارامتری یا Single Variable نامیده می شود. به این معنی که از پارامترها یا متغیرهای فرآیند استریلیزاسیون، فقط یکی را پایش می کند. مثلا در فرآیند استریلیزاسیون بخار که سه پارامتر بخار، دمای بخار، و زمان مطرح هستند، اگر یک اندیکاتور فقط دما را بدون توجه به زمان و حضور بخار پایش کند، یک اندیکاتور کلاس 3 است.
اندیکاتور تیپ یا کلاس 4 هم یک اندیکاتور داخلی است، به این معنا که وضعیت پارامترها را در داخل پک ها پایش می کند. اندیکاتور تیپ 4 می تواند مخصوص فرآیند بخار باشد، می تواند مخصوص فرآیند پلاسما پراکسیدهیدروژن، یا مخصوص دستگاه فرمالدهید باشد. می تواند مخصوص فرآیند گاز اتیلن اکساید باشد و می تواند به شکل های مختلف نیز باشد. اندیکاتور کلاس 4 یک اندیکاتور Multi Variable نامیده می شود و بیش از یک پارامتر را پایش می کند.
اندیکاتور داخلی بعدی اندیکاتور تیپ 5 است که Integrating یا Integrator نامیده می شود. اندیکاتور کلاس 5 بخار و یا هر فرآیند استریلیزاسیون دیگر، یک Integrator نامیده می شود. اندیکاتور تیپ 5 همه پارامترهای فرآیند استریلیزاسیون را پایش می کند و از طرفی رفتار و پاسخ آن از رفتار و پاسخ اندیکاتور بیولوژیک طبق استاندارد ISO11138 تبعیت می کند.
اندیکاتور تیپ یا کلاس 6 نیز همه پارامترهای فرآیند استریلیزاسیون را پایش می کند. این اندیکاتور Emulating یا Emulator نامیده می شود. گرچه اندیکاتور تیپ 5 و 6 هر دو تمام پارامترها را پایش می کنند، اما در انتخاب و استفاده اندیکاتور کلاس 6 باید مقادیر معین یا Stated Values مندرج بر روی آن را بررسی کرد که مطابق با پارامترهای سیکل استریلیزاسیون مورد آزمون باشد. مثلا در مورد فرآیند بخار، دما و زمان مرحله استریلیزاسیون، مطابق با دما و زمان مندرج بر روی اندیکاتور تیپ 6 باشد.
اندیکاتورهای شیمیایی از دید کاربرد، 3 کاربرد خواهد داشت:
1. تمایز بین پک های داخل استریلایزر رفته و نرفته است، که این کار به عهده اندیکاتورهای تیپ 1 است
2. انجام آزمون ها یا روال های خاص است، که این کار بر عهده اندیکاتورهای تیپ 2 است
3. سنجش وضعیت و دستیابی پارامترهای استریلیزاسیون در داخل پک ها است که بر عهده اندیکاتورهای داخلی تیپ 3، 4، 5، و 6 است.